Şirketler hukukunda, her paya eşit oy hakkı ve eşit işlem kuralları gibi yerleşik düzenlemeler bulunmaktadır. Bu tür düzenlemeler, özellikle pay sahiplerinin haklarının korunmasını amaçlamaktadır. Ancak, “İmtiyazlı Paylar” müessesesi, bu kuralların esnetilmesine olanak tanır. Özellikle anonim şirketlerde “altın hisse” olarak adlandırılan imtiyazlı paylar, son dönemde daha fazla kullanılmaya başlanmıştır.
Geçmişte aile tipi anonim şirketlerde, ailenin daha yaşlı üyelerine tanınan bu imtiyazlar, günümüzde kurulan anonim şirketlerde de sıkça görülmektedir. Ticari hayatın dönüşümü ve girişimcilik ekosisteminin gelişmesi ile birlikte, aile tipi (kapalı) anonim şirketlerden, yatırıma açık ve paydaş çeşitliliğinin bulunduğu anonim şirketlere geçiş süreci hızlanmıştır.
İmtiyazlı Pay Nedir?
Türk Ticaret Kanunu (“TTK”) 478.madde hükmü uyarınca, ilk esas sözleşme ile veya esas sözleşme değişikliği ile şirketteki bazı paylara imtiyaz tanınabilir. TTK 478/2’ye göre imtiyaz; kâr payı, tasfiye payı, rüçhan ve oy hakkı gibi haklarda paya tanınan üstün bir hak veya kanunda öngörülmemiş yeni bir pay sahipliği hakkıdır. Uygulamada, imtiyazlı paylar genellikle farklı gruplar olarak sınıflandırılır. Örneğin, herhangi bir imtiyaza sahip olmayan paylar B grubu olarak adlandırılırken, kâr payında veya oy hakkında imtiyazlı paylar A grubu olarak adlandırılmaktadır.
Açık kanun hükmüne göre, imtiyazlar kâr payı, tasfiye payı, rüçhan ve oy hakkında olabileceği gibi, yasada öngörülmeyen başka imtiyazlar da oluşturulabilir. Ancak, bu tür imtiyazlar kanunun emredici hükümlerine aykırı olmamalıdır. Ortakların kanundan doğan ve vazgeçilmez haklarını tamamen ortadan kaldıran imtiyazların, açılacak davalar neticesinde iptal edilebileceği unutulmamalıdır. Aynı şekilde, imtiyazlı pay grupları arasındaki dengelerin doğru kurulması son derece önemlidir; aksi takdirde yatırımların önünün kesilebileceği göz ardı edilmemelidir.
İmtiyazlı Paylar Nasıl Oluşturulmalıdır?
İmtiyazlı paylar, şirket kuruluşunda doğrudan ilk esas sözleşme ile oluşturulabilir. Ancak, mevcut bir şirket tarafından imtiyazlı pay rejimine geçiş yapılacaksa, esas sözleşme değişikliği gereklidir. TTK’ya göre, esas sözleşme değişiklikleri Genel Kurul kararı ile yapılabilir ve TTK/421-3 hükmü uyarınca, pay sahiplerinin %75’inin onayı ile imtiyazlı paylara ilişkin esas sözleşme değişikliği yapılabilir.
Ayrıca, TTK/421-6 hükmü uyarınca, imtiyazlı pay oluşturulmasına ilişkin genel kurul kararına olumsuz oy vermiş nama yazılı pay sahipleri, bu kararın Türkiye Ticaret Sicili Gazetesinde yayımlanmasından itibaren altı ay boyunca payların devredilebilirliği hakkındaki kısıtlamalarla bağlı değildir. Bu düzenleme, azınlığın korunmasını ve bağlam kurallarına takılmaksızın imtiyazlı pay rejimine geçiş yapan şirketten ayrılmalarını sağlamaktadır.
İmtiyazlı Pay Türleri
Kar Payında İmtiyazlı Paylar: Kar payında imtiyaz, özellikle kurucuların ödüllendirilmesi amacıyla sıklıkla kullanılır. Bu imtiyaz, kârdan öncelikli yararlanma hakkı veya kârdan daha büyük oranda yararlanma hakkı şeklinde olabilir. Örneğin, dağıtılabilir kârın %20’sinin A grubu hisse sahiplerine dağıtılması veya A grubunun B grubuna göre %10 daha fazla kar payına hak kazanması gibi düzenlemeler yapılabilir.
- Oy Hakkında İmtiyazlı Paylar: TTK 434.maddesi uyarınca her pay en az 1 oy hakkına sahiptir. Ancak, esas sözleşme değişikliği ile bir paya azami 15 oy hakkı tanınabilir. Bu sınırlama, kurumlaşmanın gerektirdiği veya haklı bir sebebin ispatlandığı durumlarda uygulanmaz. Oy hakkında imtiyazlı paylar, genel kurul dengelerini ciddi şekilde değiştirebilir ve belirli pay gruplarına genel kurulda üstünlük sağlayabilir.
- Yönetim Kurulunda Temsil Edilme Hakkında İmtiyazlı Paylar: Anonim şirketlerde yönetim kurulu üyeleri genel kurul tarafından seçilir. Ancak imtiyaz yoluyla, yönetim kurulu üyelerini belirleme hakkı imtiyazlı pay sahiplerine bırakılabilir. Örneğin, yönetim kurulu üyelerinin bir veya birkaçının imtiyazlı pay sahipleri tarafından seçilmesi gibi düzenlemeler yapılabilir.
- Tasfiye Payında İmtiyazlı Paylar: Şirketin tasfiye edilmesi halinde, imtiyazlı pay sahiplerine tasfiye kar payından daha fazla ödeme yapılabilir. Kar payında uygulanan öncelikli yararlanma hakkı ve daha büyük oranda yararlanma hakkı, tasfiye payında da uygulanabilir.
- Rüçhan Hakkında İmtiyazlı Paylar: Her pay sahibi, sermaye artırımına payı oranında katılma hakkına sahiptir. Ancak imtiyazlı paylar arasında rüçhan hakkında imtiyaz da yer alabilir. Örneğin, bir sermaye artırımında, öncelikle imtiyazlı pay sahiplerine belirli bir oranda rüçhan hakkı tanınabilir. Bu durum, pay sahiplerinin şirketteki konumlarını korumalarını sağlar ve belirli pay gruplarının hakimiyetini artırabilir.
İmtiyazlı Pay Sahipleri Özel Kurulu
Türk Ticaret Kanunu’nun 454.madde hükmü, imtiyazlı pay sahiplerinin haklarının korunması için bir mekanizma öngörmüştür. Genel kurulun esas sözleşmenin değiştirilmesine veya yönetim kuruluna sermayenin arttırılması konusunda yetki verilmesine dair kararı, imtiyazlı pay sahiplerinin haklarını ihlal edecek nitelikte ise bu karar, imtiyazlı pay sahiplerinin özel bir toplantıda onaylanmadıkça uygulanamaz. Bu madde ile yönetim kurulu, İmtiyazlı Pay Sahipleri Özel Kurulu’ndan onay almak zorundadır.
Bu kurul, yönetim kurulu tarafından toplantıya çağırılacak ve kararlar madde madde onaya sunulacaktır. Kurul, imtiyazlı pay sahiplerinin %60’ı ile toplanıp, katılanların salt çoğunluğu ile karar alır. Onay verilmeyen genel kurul kararlarının uygulanması mümkün değildir. Kurulun onay vermeme kararına karşı, yönetim kurulu şirket adına olumsuz oy veren imtiyazlı pay sahiplerine dava açabilir.
Netice itibari ile talep edilen sonuca ulaşılmasında hukuki meselenin doğru değerlendirilmesi ve etkin şekilde gerekli hazırlıkların yapılması büyük önem taşıdığından alanında uzman avukat desteğinden faydalanılmasını öneririz.
Novus Era Hukuk & Danışmanlık, 2024